Hoe de klok ons bioritme verstoort en waarom we van de zomertijd af moeten

Afgelopen weekend was het weer zover, de zomertijd ging in. Voor mij altijd weer een moment om me te verbazen over wat de mens zichzelf aandoet. Er zijn flink wat menselijke uitvindingen waarvan ik zou willen dat ze nooit gedaan waren. De klok staat, naast de verbrandingsmotor, voor mij wel behoorlijk hoog in dat lijstje. Dat ding heeft namelijk nogal wat ellende veroorzaakt, als je het mij vraagt.

Leven zoals het de bedoeling is

Iedereen weet wel dat we niet altijd een koelkast, auto, hypotheek en supermarkt hebben gehad. Iedereen weet dat wij oorspronkelijk, in de tijd dat ons lichaam en onze genetische opmaak ontstond – en zoals deze eigenlijk nog steeds is – echt een compleet ander leven hadden. Logisch toch, dat deze vreselijk andere manier van leven gezondheidsproblemen veroorzaakt.

De klok heeft dat, onder andere, gefaciliteerd. Eén van de gevolgen van ons moderne leven, die ongemerkt ontzettend veel ellende teweeg brengt, is niet ons eigen bioritme kunnen volgen. We worden allemaal in hetzelfde sociale ritme gedwongen van vroeg opstaan om naar je werk te gaan – of je kinderen naar school te krijgen – laat uit dat zelfde werk thuis komen, koken, eten en daarna nog eens gaan sporten.

Alles heeft een ritme

Terwijl we eigenlijk wakker werden wanneer dit de natuurlijke bedoeling was, we gingen ´sporten´ om aan ons eten te komen en aan het einde van de dag weer gingen slapen als we moe waren. Een wereld van verschil dus. Ik persoonlijk heb heel veel last van het sociale ritme van onze maatschappij. Ik ben niet bepaald een vroege vogel en een wekker die om 7 uur afgaat doet daarom letterlijk pijn.

Mijn kinderen hebben dat ook, niet allebei in dezelfde mate, maar 7 uur is in ieder geval voor beiden te vroeg. Mijn man heeft er weer minder moeite mee, maar slaapt uit zichzelf meestal ook iets langer. En dan is er natuurlijk zoiets als het verschil tussen zomer en winter. Ik breng de winter echt heel veel tijd in bed door, terwijl ik in de zomer vanzelf veel korter slaap.

Wat is jouw natuurlijke ritme?

Niet zo zeuren, zul je misschien denken. Dat zou je echter niet zeggen als je de wetenschappelijke studies had gelezen over de invloed die een verstoord bioritme heeft op de ontwikkeling van allerlei soms zeer ernstige ziektes. Zo is het ondertussen algemeen geaccepteerd dat nachtdiensten kanker kunnen veroorzaken. De tegenwerping die je dan vaak hoort is dat er mensen zijn die nachtdiensten draaien en geen kanker krijgen. Dat klopt, maar dat is een drogreden. Dat die mensen er zijn, is daarbij niet meer dan logisch.

We zijn immers niet allemaal hetzelfde en we hebben niet allemaal hetzelfde bioritme. Zo zullen er mensen zijn die vanuit hun bioritme nachtdiensten prima aankunnen en mensen die er doodziek van worden. Ik heb bijvoorbeeld een broer die fluitend om 6 uur ´s ochtends naast zijn bed staat. Mijn moeder is ´n nachtuil, terwijl mijn vader met de haan opstaat. Dat is helemaal prima, als we die verschillen in ritme maar kunnen volgen.

De klok dient geen menselijk maar vooral economisch  belang

Evolutionair zijn deze verschillen in bioritme goed te verklaren. Om een groep veilig te houden was het immers handig om mensen te hebben die van nature wakkerder waren in het donker. Dat was een hele goede eigenschap om de wacht te kunnen houden. Logischerwijs overleefden deze mensen ook vaker als zich nachtelijk gevaar aandiende. Zij waren immers al alert. Niet zo vreemd dus dat deze eigenschap zich voortgeplant heeft.

Eigenlijk is de enige reden dat de klok zo’n succes is geworden dat het een uniforme werkritme faciliteert. Je kunt immers geen bedrijf laten draaien als je niet zeker weet dat je werknemers er zijn. De klok dient dus vooral een economisch belang. Het is zelfs zo gek dat mensen niet meer eten als ze honger hebben en drinken als ze dorst hebben, maar wanneer de klok zegt dat het daar tijd voor is.

Ook dat is een ongezonde ontwikkeling. Al die signalen en processen zijn er niet voor niets. Door niet meer te luisteren naar je lijf verstoor je jouw natuurlijke systeem en verleer je hoe je ernaar luister. Volgens je eigen bioritme, op jouw interne klok, kunnen leven is een belangrijke stap richting een gezonde leefstijl.

Weg met die wekker

Ik ben er ondertussen alweer een tijd vanaf, de terreur van de klok. Ik weet nog wel hoe het was, uit mijn schooltijd en de tijd dat ik nog voor een baas werkte. Elke ochtend met m’n slaperige hoofd het verkeer in en eten als iemand anders zei dat ik pauze had.

Ondertussen is dat wel anders. Mijn kinderen zijn thuis onderwezen en ik werk vanuit huis op mijn eigen tempo. Voor mij geen afspraken in de vroege ochtend. Ondertussen weet ik dat ik geen nachtbraker ben en geen vroege vogel. Ik zit er een beetje tussenin.  Ik eet wanneer ik honger heb en drink wanneer ik dorst heb. Ik ga slapen wanneer ik moe ben en sta op wanneer ik vanzelf wakker wordt. Het verschil in energie dat dat geeft is ondertussen normaal geworden, maar ik weet nog hoe verbaasd ik toentertijd was. Ik voelde me opeens zo uitgerust en fit.

Aan de zomertijd doe ik dus niet mee. Natuurlijk heb ik ook te maken met een veranderde tijd op m’n fornuis en m’n computer. Maar de klok in mijn lijf wordt niet verzet. De dag begint nog steeds wanneer ik wakker word. Dat zal de komende tijd wel weer steeds vroeger worden, met het lengen van de dagen mee. In de winter doe ik daardoor veel minder dan in de zomer, maar dat geeft niets. Mijn werk beweegt mee met de seizoenen. Ik ben immers meer dan een human resource, een menselijke grondstof. De klok dicteert mijn leven niet.