Wat een veelzijdige struik is de jeneverbes, Juniperus communis! Je kunt hem eten, er drank van stoken (jenever), je wol mee verven, je meubelen vernissen en nog veel meer. We gaan het in deze monografie natuurlijk vooral hebben over de geneeskrachtige en magische werking en de eetbaarheid van deze plant hebben, maar ik wilde het toch even noemen. Deze struik is ook botanisch gezien best bijzonder. De volledige cyclus van deze plant bestrijkt namelijk drie jaar en alle fases van die cyclus kun je op een en dezelfde plant waarnemen.
Geneeskrachtig is de jeneverbes vooral bekend vanwege zijn werking op de nieren en urinewegen. Gerelateerd daaraan is de werking op de bloedzuivering – en aandoeningen die daarbij gebaat zijn, zoals acne en andere huidontstekingen – en urineproductie – en daarmee aandoeningen als artritis en jicht. Zoals veel naaldbomen heeft de jeneverbes een antiseptische en slijmoplossende werking, waardoor hij ook bij luchtweginfecties helend werkt.
Magisch is de jeneverbes vooral gerelateerd aan de dood. Hij hoort bij de onderwereld en het vermogen te communiceren met hen die niet (meer) van deze wereld zijn. Niet verwonderlijk aangezien men hem in de oudheid ook gebruikte om te branden in riten die te maken hadden met de onderwereld. Maar deze plant kan daarnaast aangewend worden voor een nieuwe liefde en een fijn seksleven.
De jeneverbes is een traaggroeiende struik die zich tot een boom van een meter of 12 kan ontwikkelen. De vorm van de struik hangt af van de bodem waarin hij geworteld is. Bij goede omstandigheden wordt hij kegelvormig en groot, op arme grond wordt hij gedrongen en wijdspreidig tot een meter of 5.
De bast is ruw en knoestig. De boom is sterk vertakt met een bruine bast op het oudere hout en een roodachtige bast op het jongere hout. De naalden zijn 4 tot 20 mm lang, scherp stekelpuntig en grijsgroen als ze jong zijn en zachter, schubachtig wanneer ze ouder worden. Ze staan in bosjes van 3 op de takken, kruisgewijs en kransgewijs, en hebben per naald een witte streep aan de bovenzijde.
De bloemen zijn lichtgeel (mannelijk) of lichtgroen (vrouwelijk) en zitten als strobili in de bladoksels. De vrouwelijke bloemen zullen zich uiteindelijk tot bessen van 6 tot 8 mm ontwikkelen (mits ze bevrucht zijn), maar dat duurt lang. Pas het tweede jaar verschijnen de groene bessen die zich in het derde jaar ontwikkelen tot de donkerpaarse bes, die we culinair gebruiken. De rijpe bessen bevatten 3 driehoekige en harde zaden.
Dit proces is niet lineair. Het kan dus gebeuren dat er op een struik zowel bloemen als groene bessen als donkere bessen zitten. De jeneverbes heeft een aromatische, denachtige geur.
De jeneverbes is beschermd. Als je er eentje tegenkomt in het wild is het daarom de bedoeling dat je hem niet leegrooft. Als je deze plant regelmatig wilt gebruiken, plant hem dan aan in je tuin. Let wel op dat je de juiste soort aanschaft. Alleen de communis is bruikbaar.
De jeneverbes werd van oudsher beschouwd als een heilige plant. Hij werd als wierook gebruikt in tempels. Later kreeg de jeneverbes ook een belangrijke plek in kerkrituelen, bijvoorbeeld als palmpaastak. Niet voor niets heten de bessen in sommige delen van noordwest Europa nog steeds Heilige Bessen, Heilige Beeren of Weihbeeren. De toppen werden vaak op de grond gestrooid in tempels en later kerken, waarschijnlijk ook vanwege de lekker geur.
Basislidmaatschap is gratis. Een plantenmonografie bevat informatie over:
Het is niet toegestaan inhoud te kopiëren
en zie verborgen content
