Er zijn heel veel soorten berken op de aarde. Waar ik vandaan kom vind je vooral de ruwe berk, Betula pendula, en de zachte berk, Betula pubescens en mengvormen van deze twee. Gezamenlijk stonden ze vroeger bekend als witte berken, Betula alba. Een toepasselijke naam voor deze boom met de witte bast. Ik heb ervoor gekozen deze monografie te schrijven over de ruwe berk. De beschreven eigenschappen gelden echter net zo goed voor de zachte berk als de hybride witte berk.
De berk staat vooral bekend om haar invloed op de nieren en urinewegen. Het is daarom een waardevolle boom voor mensen met een bijvoorbeeld blaasontsteking, nierbekkenontsteking en andere gerelateerde aandoeningen. Ook aandoeningen die te maken hebben met de nierwerking, zoals oedeem, jicht en eczeem kunnen behandeld worden met berk, net zoals het de nieren helpt bij een goede ontgiftende werking. De ouderen onder ons kennen vast nog het Berkenhaarwater. Berk helpt namelijk tegen roos en een vette huid. Je kunt het daarom ook nog tegenkomen als ingrediënt van shampoos en huidlotions.
Op een maanverlichte nacht lijkt de berk zelf ook wel licht te geven. Niet zo vreemd daarom dat er vele magische eigenschappen aan de berk toegedicht worden. De bekendste is waarschijnlijk de beschermde werking tegen toverij en vervloeking, maar ook van vee en gewas en tegen ellende in het algemeen. Berk is daarnaast een symbool voor de lente en ontluikend leven. Ze werd daarom gebruikt in levensroedes en om liefde te vinden. Alsof dit nog niet genoeg is, kon de berk ook voor tal van voorspellingen gebruikt worden.
Nu heb ik het nog niet eens gehad over al die praktische dingen die je ermee kunt doen, maar niet gevreesd… die komen in de rest van de monografie nog aan bod.
De berk is makkelijk te herkennen aan de witte schors. Het is een snelgroeiende boom die tot een meter of 30 hoog wordt. Ze worden meestal niet zo heel oud. De stam is over het algemeen kaarsrecht. Zoals gezegd is de schors wit of zilverachtig van kleur. Bij de zachte berk blijft dit zo; de ruwe berk wordt op latere leeftijd donkerder. Bij een boom die ouder is dan 20 jaar vertoont de schors zwarte strepen en laat deze in repen los.
De bladeren zijn ongeveer 6 cm lang en 4 cm breed, lang gesteeld en afwisselend geplaatst, en ruitvormig toegespitst van vorm. Ze hebben een dubbel gezaagde rand. De mannelijke en vrouwelijke katjes verschijnen ongeveer gelijktijdig met de bladeren, waarbij de mannelijke twee keer zo lang zijn en zich hoger in de boom bevinden dan de vrouwelijke. Na de bloei verschijnen de dopvruchtjes, in de vorm van kleine gevleugelde nootjes.
Berkenschors brandt makkelijk. Het wordt daarom al sinds mensenheugenis gebruikt als tondel, materiaal om toortsen van te maken, et cetera.
Berk is vooral onderdeel van de wat noordelijkere mythologieën. Zo is er een rune naar haar genoemd en is ze in de Germaanse mythologie gewijd aan Donar/Thor. In de Keltische mythologie is ze gelinkt aan Brid of Brigid, de godin van, onder andere, de wedergeboorte van zowel vuur als vegetatie. Berk is belangrijk in noordelijke sjamanistische gebruiken. De voorouders zouden erin huizen en ze symboliseert de spil die de werelden verbindt.
Berkenschors is een van de oudste schrijfmaterialen die we kennen.
Berkenhout is heel veelzijdig. Het wordt gebruikt voor meubelen, papier en bezems. Berkenhout geeft een hoge kwaliteit houtskool.
Berkenteer, een product dat al in de vroege prehistorie gemaakt wordt, kan veelzijdig gebruikt worden, bijvoorbeeld als lijm, dakbedekking en om leer te looien. Het werd ook gebruikt als zalf.
Basislidmaatschap is gratis. Een plantenmonografie bevat informatie over:
Het is niet toegestaan inhoud te kopiëren
en zie verborgen content
