Hoe maak je een tinctuur van geneeskrachtige planten: de gewogen methode

Hoe maak je een tinctuur van geneeskrachtige planten: de gewogen methode foto

Ik hoop dat je ondertussen allerlei tincturen hebt gemaakt en hebt geëxperimenteerd met de traditionele methode. Zoals ik eerder schreef is dit de methode die ik het meest gebruik. Soms wil je echter precies weten hoeveel geneeskrachtige plant er in je tinctuur zit. Omdat je bijvoorbeeld een recept uit een farmacopee volgt. Of omdat je, om welke reden dan ook, een standaard sterkte wilt maken. Bij de gewogen methode ga je namelijk meten hoeveel menstruum en hoeveel kruid er in je bereiding gaat.

Afspraken over de standaardisering van kruidenpreparaten

Veel commercieel verkochte kruidenpreparaten worden gemaakt volgens vaste verhoudingen. In het begin van de 20e eeuw kwamen namelijk herboristen en farmaceuten uit allerlei landen samen in Brussel om afspraken te maken. Die afspraken waren bedoeld om kruidenbereidingen, oftewel medicijnen, voortaan in standaard sterktes te maken, zodat dokteren er vanuit konden gaan dat alle medicijnen in eenzelfde dosering voorgeschreven konden worden. Wel zo handig in een systeem waarin de mensen die de middelen voorschreven niet meer de mensen waren die ze maakten.

Wat ze afspraken was het volgende:

  • De hoeveelheid niet-giftige gedroogde planten zou voortaan 20 gram per 100 ml tinctuur zijn, de zogenaamde 1:5 g/v tinctuur;
  • De hoeveelheid giftige gedroogde planten zou voortaan 10 gram per 100 ml tinctuur zijn, de zogenaamde 1:10 g/v tinctuur;
  • De hoeveelheid verse planten zou voortaan 50 gram per 100 ml tinctuur zijn, de zogenaamde 1:2 g/v tinctuur. Het menstruum zou altijd 190-proof alcohol zijn.

G/w? Wat is dat dan?

De afkorting g/v staat voor gewicht per volume. We meten dus bij het maken van tinctuur 2 verschillende eenheden: gewicht als het om de planten gaat en inhoud als het om het menstruum gaat. Waarom dat is? Omdat we er grofweg vanuit kunnen gaan dat een liter vloeistof ongeveer een kilo weegt. Dus als we een 1:5 g/v tinctuur maken en we gaan 40 gram plantmateriaal gebruiken, hebben we 5×40=200 gram menstruum nodig. Dat staat gelijk aan 200 ml menstruum.

Nog even over het menstruum. Als je niet meer weet wat dat woord betekent, lees dan het eerste blog in deze serie nog een keer. Daar staat ook uitgelegd dat een menstruum uit meerdere soorten vloeistof kan bestaan, afhankelijk van de inhoudsstoffen die je wilt ‘vangen’. In het geval van de gewogen methode kan dit alleen invloed hebben op de samenstelling van het menstruum dat je gebruikt bij het maken van een tinctuur met gedroogde kruiden. Voor verse planten is de afspraak immers dat we altijd 190-proof alcohol gebruiken.

Nog even over het juiste menstruum

Hoe weet je nu wat de samenstelling van je menstruum moet zijn? Dat hangt van de plant af. Het komt erop neer dat je zult moeten onderzoeken welke inhoudsstoffen je gaat oplossen en waar die inhoudsstoffen het beste mee te paaien zijn. In de toekomst ga ik hier nog wel een blog aan wijden. Voor de scope van dit blog is deze informatie te gedetailleerd. Voor nu wil ik het erop houden dat als er tannines in de plant zitten, het dan een goed idee is om wat glycerine aan het menstruum toe te voegen. Voor alkaloïden is een beetje azijn een goed idee als toevoeging.

Maar je zal vooral goed moeten kijken naar welke inhoudsstoffen oplosbaar zijn in water, welke in alcohol en vooral ook of er inhoudsstoffen zijn je perse wilt macereren maar die ergens niet oplosbaar in zijn. Denk bijvoorbeeld aan slijmstoffen. Die zijn niet oplosbaar in alcohol en, als je die wilt vangen, zul je water moeten toevoegen.

Voor degenen die dit allemaal te ver gaat zijn er altijd nog de kant en klare recepten. Je vindt ze bijvoorbeeld in oude farmacopees. Let wel op dat de informatie die je gebruik ondertussen niet achterhaald en misschien zelfs wel gevaarlijk is. Je zult dus, hoe dank ook, onderzoek moeten doen.

Benodigdheden voor het maken van een tinctuur volgens de gewogen methode

Weet je het nog? Wat had je ook alweer allemaal nodig? Mijn standaard uitrusting voor een traditionele tinctuur zag er als volgt uit:

  • Een houten gladde snijplank
  • Een scherp mes
  • Een vijzel
  • Een goed afsluitbare pot en 2x een schaal, pot of bak om in over te gieten
  • Filtermateriaal, zoals een trechter, zeef en koffiefilters, neteldoek of kaasdoek
  • Flessen van donker glas die goed afsluitbaar zijn
  • Eventueel labels

Bij gebruik van de gewogen methode heb je al het bovenstaande nodig en daarbij nog de volgende extra zaken:

  • Een weegschaal
  • Een maatbeker (handiger is nog een maatbekerset, voor jouw custom menstruum)

Als je het eerste blog over tincturen niet hebt gelezen, is het handig om dat nu alsnog even te doen. Ik geef daarin namelijk nog wat handige tips over waar je op moet letten bij de aanschaf van materialen.

 

Log in om de lezen hoe je

  • een gewogen tinctuur maakt met verse planten
  • een gewogen tinctuur maakt met gedroogde planten
  • je jouw tincturen bewaart en gebruikt